Ao pouco de nacer –en outubro do 50– leváronme a vivir a Matamá, parroquia do concello de Laza, na comarca de Verín, terra ben coñecida nos últimos anos polos seus entroidos. Miña mai, sacara as oposicións de mestra e tiña a praza nesa localidade. Teño algunhas fotos que me sitúan alí, mais, é evidente, que non podo ter nin o máis mínimo recordo. Volvín por alí hai uns meses, despois de case 64 anos, e todo era novo, nada suscitaba o máis mínimo recordo. Sei, porque mo contaron, que nesa altura a viaxe era cansativa de máis, duraba unhas cantas horas. A maior parte facíase en tren –os asentos de madeira dos vagóns eran do máis incómodo– e o resto en autobuses, tan lentos como pouco confortables. Non a lembro, mais a ida a Laza supuxo a miña primeira viaxe en comboio. 

A primeira da que teño memoria foi unha con meus pais á Coruña, cando tiña poucos anos. Inclínome a pensar que 3 ou 4, dado que meu irmá, ano e medio máis novo, non viaxara por ser pequeno de máis. Teño a lembranza de que me resultara unha viaxe que parecía non ter fin. A idade, naturalmente, influiu nesa valoración, mais a pesadez do traxecto afectaba a toda a pasaxe.

Xa nos anos sesenta comecei a usar o tren con asiduidade. Meus pais compraran un apartamento para o verán na praia da Madalena de Cabanas, ao pé do apeadoiro. Case sempre que, para calquera cousa, tiña que achegarme a Ferrol utilizaba o tren, que me resultaba máis cómodo e máis barato. Daquela os trens circulaban con frecuencia e xa eran ferrobuses, que ofrecían algo máis de comodidade. Ademais eran traxectos curtos. Uns anos despois, cando marchei estudar a Santiago usei tamén moito o comboio, que, no caso de non levar moita xente, permitía deitarse e botar boas sonecas, para paliar a falta de horas durmidas a noite anterior.

O máis chamativo era ter que ir a Betanzos norte, dar marcha atrás e virar para a Coruña onde había que mudar de tren. Case sesenta anos despois seguimos coa mesma absurda cantinela, que levou a xente a escoller o máis incómodo autobús, á par da drástica redución –como non hai pasaxeiros abondos...– do número de servizos.

En fin, que, desde xa hai anos, o servizo ferroviario foi esmorecendo ata a súa práctica extinción. Chegouse a unha situación similar á reflectida no texto do pé da coñecida viñeta de Castelao: –¿Por qué non lle dás de comer ó can? / Para o que traballa... / -Pois entón, ¿Por qué non o matas? / Para o que come...

Non será porque desde a entrada de España na UE non se gastaron cartos a moreas en vias de circulación, camiños de ferro incluídos. Mais, é evidente, para Ferrol non houbo nin mota nin chico. E non se albisca, miremos para onde miremos, proxecto ningún que puidera levarnos a pensar que esta noxenta situación vaia mudar. Nin a curto nin a medio prazo. E o longo fica tan lonxe... Potenciar a mobilidade ferroviaria de curta distancia con amplas frecuencias e a prezos razoábeis, tería un custo pequeno que reduciría, sen dúbida, a contaminación. Desde logo máis que tantas das medidas coercitivas que se veñen adoptando, que non pasan de ser uns enganabobos máis.

Ao tempo habería que comezar a construír trazados, que substitúan os vellos e obsoletos, para non andar esquerda, dereita, adiante e atrás como nos pasos daquel exitoso baile da yenka... Xa sabemos que querer é poder. Quen quere e quen non? E por que? Sexamos teimudos.