Se Deus existe, está na Capela Sixtina e ole a pintura. Desde a distancia que manteño coa relixión, recoñezo que seguín con admiración esa extraordinaria “performance” visual que resultou o conclave. O vermello e branco da vestimenta dos cardeais contrastaba co azul vibrante que serve de fondo a O Xuízo Final, obra mestra que remata, detrás do altar, o espazo. 

Nisto, a Igrexa católica é invencible. Son moitos séculos de perfeccionamento, de contar a modo de publicistas cos máis grandes artistas e de acumular, por tanto, unha experiencia e un patrimonio humillante. A elección dun novo papa é o momento perfecto para demostralo, e fano moi ben.

Aínda que non teño vocación, por uns días gustaríame ser cardeal. Un privilexio contemplar de forma cómoda e con tranquilidade ese sobrenatural conxunto plástico que conforma a decoración do lugar. A Capela Sixtina é unha sala de case 41 metros de longo por 13,4 de ancho. Ten unha altura de aproximadamente 20,7 metros e o encargo da pintura da súa bóveda foi unha trampa que os inimigos de Michelangelo lle tenderon co fin de acabar co seu prestixio. O artista, que non era parvo, consciente do asunto, chegou a fuxir a Florencia para non coller o pincel. 

Antes, Xulio II, un papa intenso, chamou a Buonarroti a Roma co fin de que realizase un conxunto escultórico que sería a súa tumba. Bramante, arquitecto no Vaticano, e os seus amigos comezan a súa trama. Convencen á súa santidade de que elaborar un enterramento en vida resulta inapropiado, pero que ben podía ocuparse o xenio de pintar aquel teito tan importante no Palacio Apostólico. As paredes laterais xa presentaban escenas da vida de Moisés a un lado e da de Cristo ao outro. Pinturas realizadas por tan destacados creadores como Botticelli, Ghirlandaio ou Perugino. Pero a parte superior, a bóveda, tiña un aspecto pobre cun simple fondo celeste con estrelas douradas segundo a tradición dos templos paleocristianos. 

O asunto tiña truco: Michelangelo non era pintor e, de feito, non lle gustaba nada dedicarse a esa disciplina artística, así que daban por seguro o seu fracaso. Era un home firme Xulio II e, despois de diversas vicisitudes, consegue que entre 1508 e 1512, segundo século do Renacemento, o noso artista afronte o reto. Foi un traballo fisicamente esgotador. Pintaba durante días enteiros, tombado boca arriba, o que lle causou problemas de visión e musculares. Apenas quixo contar con axudantes e a súa percepción da obra era moi parcial. Todo iso, unido á impaciencia da súa santidade, xeroulle unha gran angustia e inseguridade. 

Ademais, a técnica utilizada é o fresco, procedemento moi complexo que esixe unha gran precisión e admite poucas correccións. Un problema na preparación do morteiro, sobre o que se aplica directamente a cor, obrigou a Michelangelo a repintar unha parte da obra previamente terminada.

Como non cabe estenderse moito, a pintura, tras unhas dúbidas iniciais, representa fundamentalmente pasaxes do Xénese sobre unha complicada arquitectura simulada. Podemos atopar escenas da creación do mundo, do home e a muller, a expulsión do paraíso ou episodios da vida de Noé e o diluvio universal. Todo iso rodeado doutros personaxes secundarios na composición. Destaca o corpo humano como elemento expresivo e unha vibrante cor que o afasta das harmonías, máis apagadas, propias do período artístico.

Case 25 anos despois, en 1536, aínda ten ganas de afrontar a decoración da ábsida da capela. Culmina con “O Xuízo Final”, xa citado, un conxunto que ben pode considerarse o cume da pintura universal. Desde un primeiro momento a obra estivo sometida a diversas polémicas. A primeira tiña que ver coa cantidade de xenitais masculinos que aparecen na composición. Isto deu lugar a repintados de gasas sobre tanto espido e a restauracións posteriores. 

Froito de todo iso podemos atopar no inferno representado ao cardeal Biagio de Cesana, un dos principais instigadores contra tal escándalo. Aparece condenado, con orellas de burro e cunha serpe que envolve o seu corpo e morde o seu pene. Terrible castigo para a posteridade. Di a lenda que o protagonista da imaxe acudiu ao papa do momento para queixarse da ofensa e que Pablo III lle contestou que se fora no purgatorio aínda podería facer algo, pero que no inferno non tiña autoridade.

Outra controversia xurdiu máis recentemente, coa súa última restauración entre 1980 e 1994, e aínda segue viva. Un traballo integral que deu lugar á aparición desa intensidade cromática que bastantes especialistas consideran falsa. Curiosamente, naquel momento, algúns artistas tan contemporáneos e atrevidos como Andy Warhol asinaron un escrito contrario ao devandito labor que consideraban un perigo para tan destacada peza mestra.

Para sermos sinceros, eu á Capela Sixtina tíñalle un pouco de teima. O meu avó, amante da arte e viaxeiro, estivo en Roma e mentres aos meus curmáns lles trouxo xoguetes de recordo, a min, con dez anos, tróuxome un libro coas marabillas artísticas do Vaticano. Estaba empeñado en transmitirme esa afección e, a verdade, teño moito que agradecerlle, pero naquel momento sentoume mal.

Visitei unha vez o lugar. Entre a multitude de turistas e un garda suízo lembrando a cada minuto a necesidade de gardar o respecto que merece un recinto sacro, levantei a ollada. Sen palabras. A única vez na miña vida que unha obra de arte me deixou mudo.