Xosé Antonio Andrade é un home todoterreo. Fillo de emigrantes en Lyon, de xente traballadora e traballada. E as cousas que do casal Andrade, conta seu fillo, teñen un aquel potente. A morte da nai, por certo, narrada con delicadeza lanzal e vigorosa. 

Andrade, interno na Academia Leus, de Carballo (el é natural de Seavia, Coristanco, e neste concello ten exercido de concelleiro, polo BNG), estudou Dereito, exercendo profesionalmente de avogado. Labor que ten compaxinado coa escrita e, a maiores, co activismo cultural. Eu chego a el través de Os cómaros da vida (Edicións Espiral Maior, Carballo, 2024). Libro que leva por subtítulo “Diarios 2020-2022”, centrados estes, ai aquelas datas!, na pandemia e o seu ronsel inmediato. 

Mais o Andrade, dono ademais dun galego espléndido, cousa non nada cativa en tempos de penuria, ten cos lectores a delicadeza de non abusar de tema tan reseso xa, literariamente, digo, cal o da covid tan tratado e tan poucas veces con acerto. Así, todo o que fai Andrade é que a pandemia sirva de contexto para as súas andainas polas terras bergantiñás que lle son queridas. Ciando, iso si, no tempo. Que o leva aos días en Franza e á mili en Alcalá de Henares. Tamén a “Dar. Diario de Daniel” ou “La vida sale al encuentro”; nada diferente ás lecturas que, entre outras de máis ringorrango, faciamos a xente coma min, sete anos máis vello que Xosé Antonio Andrade, grandísimo observador da paisaxe, tamén da urbana, e igualmente do abandono do agro.

Chámanme a atención ás páxinas que lle adica o dietarista á desfeita que supón a presenza de casas deixadas ao chou, quer porque os seus ocupantes morreron, quer porque foron vivir a outros lugares. Paradigmática esa casa, con fiestras e portas ocupadas por tixolos para que os cacos non entren nela. E é que neste libro, poético “ma non tropo”, que tampouco é preciso esaxerar, que a vidiña xa é quen de procurarnos as hipérboles, tamén as que mudan a lírica en épica, hai señardade, melancolía, saudade pola Galicia que foi e xa non é. 

Ollada por alguén que a vive con total intensidade, por máis que el mesmo padeza algunha que outra doenza da que estes diarios dan contan. Aínda que sen adoptar un ton choromiqueiro. Que as reflexións de Xosé Antonio Andrade, de quen quero ler ese Reválida de Sexto (2008, hai unhas segunda edición de 2015), porque xa no título ecoan no meu maxín tempos pretéritos. E vexo que este autor, man ou pluma de ferro e luva de seda, sabe dar forza elegante (e amenidade!) ao que escribe. Un plus, lástima fora. Que engadir a esa maña, interiores e exteriores, podador, sementador, que tanto admiramos quen non dispoñemos de semellante pericia.