Xesús Constela | “Ferrol, como elemento de ficción, é unha cidade que dá moitísimo xogo literario”

Despois dun silencio social que mantivo durante meses para se repor dunha “sobresaturación informativa”, Xesús Constela –Ferrol, 1963– volve á actualidade coa súa oitava obra, a máis ferrolá de todas. A historia do vello Honorio é o seu contributo a unha cidade que, di, “merece varias novelas”.

Reaparece con “O peso do cerebro” logo de meses de silencio...

Precisaba descansar da sobresaturación informativa deste último ano. Sentín fartura de redes sociais, de videoconferencias –é profesor de instituto–, de toda a situación que vivimos. Parar veume moi ben porque aprendín a tomar as cousas doutro xeito, con calma... A publicación da novela foi a desculpa para volver empezar e darlle ao asunto un contido máis literario.

A novela afonda no camiño da innovación que encetara con “As humanas proporcións”.

Desde que empecei a escribir tiven claro que quería facer cousas diferentes e non deixei de andar ese camiño. Primeiro, porque me parece moi divertido facelo así e, despois, porque son consciente de que na historia a arte que perdurou e que seguimos admirando hoxe foi a que buscou camiños novos. No meu caso sempre me interesou explorar e crear personaxes diferentes e neste libro creo que están os máis singulares de todos.

Aí está Honorio, o protagonista.

Si. O libro é unha especie de indagación no que pasa pola mente desorganizada dun octoxenario, don Honorio, que a quere organizar, e boa parte da narración que decorre pola Cidade Barco procede do interior da súa cabeza.

O confinamento foi horrible, algo que nin nos nosos soños máis estraños podiamos imaxinar, pero para min tamén foi unha época moi fecunda

Cidade Barco é Ferrol, e Ferrol está nesta novela máis presente ca nas súas anteriores obras.

É un xogo: quen coñece a cidade vaina identificar desde o primeiro momento, e quen non a coñeza pode perfectamente imaxinar un escenario que se chama Cidade Barco e no que se desenvolve toda a historia. É, desde logo, a miña novela máis ferrolá.

Por que?

Ferrol ten un pasado fascinante desde a época da Ilustración pero que por diferentes razóns acabou como está hoxe. O Ferrol que eu coñecín xa estaba en decadencia, é unha cidade en crise desde que teño uso de razón, pero na miña familia sempre se falaba dese pasado glorioso que tivo. E o protagonista, Honorio, ten na cabeza unha historia distinta do que é agora e iso vaise vendo a través dunha serie de personaxes que vai atopando no seu percorrido pola cidade. A través deles trato de facer unha homenaxe a Ferrol, ese Ferrol que me contaban de neno, incluído o meu tío avó, Eugenio Charlón. Hai moitos personaxes que quen coñeza a cidade vai identificar.

Eu sempre pensei que Ferrol necesitaba varias novelas porque é unha cidade que, como elemento de ficción, dá moitísimo xogo.

Ese xogo que tamén se manifesta nesa trama paralela das notas a pé de páxina, non?

O libro está cheo de notas a pé de páxina que forman parte da trama. Todas as cidades do tamaño de Ferrol, e máis pequenas, vilas etc, teñen ese elemento de rexouba... Esta xente que lle encanta xulgar a vida dos demais, que se asoma á galería ou á fiestra para criticar o que pasa. Na novela hai dúas mulleres que comentan todo o que acontece, dando unha visión distinta das cousas.

Estraña a cidade?

Nunca perdín o contacto con Ferrol e, aínda que pode soar unha frase moi manida, é unha realidade: Non podemos esquecer de onde vimos. Eu son o que son porque nacín en Ferrol, porque pasei aí a miña infancia e a miña adolescencia, que é a época na que se forxa o carácter dunha persoa. Cando volvo a Ferrol gústame lembrar episodios da miña infancia e da miña adolescencia...

O confinamento foi frutífero desde o punto de vista creativo?

O confinamento foi o mesmo que estivemos a vivir nun feixe de ficcións ao longo da nosa vida. E iso deume para escribir unha novela breve, unha distopía sobre o que estabamos a vivir: a incerteza, o que nos chegaba a través dos medios e as redes, persoas que denunciaban veciños, xente que facía de todo para entreter aos demais... Foi unha época horrible, unha época que nin nos nosos soños máis estraños podiamos imaxinar, pero ao mesmo tempo para min foi moi fecunda e quero sacarlle partido literario.