Íamos ao cine en Ferrol

E seguimos indo, lástima fora, mais con tantos atrancos que as cousa vai quedando cada vez máis para patriotas de necesidade tan elemental: sempre recordo a opción que lle oferecía a nai de Cabrera Infante a seu fillo, “¿esta noite, cine ou sardiña?”, para que o rapaz, invariablemente escollese os praceres e misterios e fascinios da pantalla grande. En Ferrol, en fin, o que nos quedan son esas salas maravillosas de Esteiro, sostidas por unha xente romántica, se non non se entende. Na bisbarra fican tan só os cinemas vencellados a un centro comercial, en sintonía co que está acontecendo nun país como o noso no que a xente foi desbotando as películas en estado orixinal. Como estas versión que eu lles plantexo a vostedes ao fío dun libro moi xeitoso: “O Cine na Comarca de Ferrol. As súas xente. Os seus recordos” (Conxeito, Ferrol, 2011), de Luis Calvo Teijo, Aurora Vázquez Aneiros e María Xesús Arias Rei.

A miña primeira película foi no jofre, en concreto “Las cuatro plumas”, dirixida por alexander korda


no callao vin “una parisina” (gravemente peligrosa), mostrando o cu opíparo
da bardot (escapáraselle á censura, claro)

E o conto é que a miña primeira película foi no Jofre, en concreto “Las cuatro plumas”, dirixida por Alexander Korda, baseada nunha novela (de Watson) da que miña nai era moi parcial. O Jofre era caro, abaixo, quero dicir, que tiña un galiñeiro barato e moi perigoso (madeira pura e dura) no que vin Sabor a miel (función con Ana Belén dentro) e -finalmente- Ni a tontas ni a locas de Moncho Borrajo. No Jofre, falo da miña adolescencia con películas aptas ou non, e a censura eclesial que subliñaba directrices nun expositor que había na entrada de San Xiao que dá a Rúa da Igrexa, había dous porteiros. Un, “liberal”, que franqueaba o paso sen problemas aos menores, outro, “represor”, que desde o seu uniforme de almirante dicía que non así tiveses mercado unha entrada, a partir de aquela de pouco doada devolución. Mais o Jofre non era senón a ponta dunha lanza afiadísima, que ollaba tamén para o Avenida e o Callao, todos da empresa Fraga, ao menos na miña época. O Avenida, tan abandonado hoxe, tan coa súa estructura orixinal, era tamén cousa seria, asentos cómodos e tal (e tumba). Nel vin catro veces “Un rayo de luz”, namorado teimoso de Marisol, e andando o tempo coñecín a Julo Sanjuán, o avó da metida a peza cativa. O meu derradeiro “picture show” no Avenida coido que foi “Tiburón”, vaiche boa Vilaboa ¿E do Callao que digo? Poisque non é que as súas sesións continuas fosen para sibaritas, con aquelas butacas (un dicir) durísimas e uns palcos onde os amores furtivos tiñan certo acougo. No Callao vin “Una parisina” (“4 Gravemente Peligrosa”) mostrando o cu opíparo da Bardot (escapáraselle á censura, claro). E de Isaac Fraga aos Botas. Donos do Capitol, tamén un cine con aires, ou folgos. Nel vin moitas películas, tamén das proxectadas polo cine-clube. Mais no meu recordo vai teimosa “Historia de Ruth”, con tanto público (non sei por que, a peli non valía un patacón) que puxeran cadeiras de tesoura ata encher o aforo. De Botas era tamén o Rena, no que poñían tamén teatro (alí vin ao matrimonio Merlo-Larrañaga cun Casona) e mesmo fun xurado en non sei que concurso de grupos de pop, rock ou o que fose aquilo.

no cinema lembro a aquel nachiño que despois de ver “un perro andaluz” berrou
iradísimo: “¡esto es una burla! ¿donde está el perro? ¿y el andaluz?”

O Rena aí está, queimado, aldraxado, ofendido, agardando algo que revitalice o seu ton neo-renacentista. Irmán do Rena era o Madrid-París, cine barateiro, “Martes Fémina” (mulleres gratis), incomodísimo, e micáramos ao Insti para ver nel “¡Qué noche la de aquel día!”, e viñera Don Victorino porque alguén se chilara e aquilo fora Patio de Monipodio ou Campo de Agramante co persoal fuxindo na escuridade ou agachado baixo das cadeiras, mentres os Beatles corrían na pantalla diante das “fans”. O Madrid-París chamouse logo Azul, e cheguei ver nel “Parque Jurásico”. E parente directo destes tres fora o Atenas. Que comezou sendo cine comercial e acabou de “Arte y Ensayo”, curiosa etiqueta que o mesmo servía para pelis da “Escuela de Barcelona”, “Dante no es únicamente severo”, “Cada vez que” ou “Fata Morgana” que para trangalladas tipo “Helga”, película de educación sexual á que ía o persoal (maiormente mariñeiros de segunda, dixeran; a estes pobres “fandiños” atribuíanselle toda caste de conachadas) porque saían mulleres en pirinxolas, e algunha parindo e todo. Claro, ao ver o parto aos “peludos” aqueles íalles mal, seica, se é que isto non é lenda urbana, que ben poidera. Así e todo eu nunca vin Helga, polo que terei que pedirlla a José Torregrosa, que ten de todo nesta materia, aínda que o que me pasara de Anne-Marie Rossier e Chavela Vargas viña intransitable. Fóra destes dous “holding” estaba o Cine Galicia, de Faxardo, máis coñecido como “O cine das zocas”, que non entraba no meu radio de acción e, sobre todo, o Cinema, ubicado onde hoxe está Sargadelos e do que fun asiduo, tamén nas sesións de cine-clube que nel se deran. Destas lembro aquel nachiño, que despois de ver “Un perro andaluz”, berrou iradísmo: “¡Esto es una burla! ¿Dónde está el perro? ¿Y el andaluz?”. O Cinema xogara un papel importante o 19 de xullo de 1936, cando coñecedores das noticias que viñan de África uns republicanos que agardaban entrar no cine, botaban “A través de la tormenta”, con Henry Fonda, tiveron unha liorta cuns tenentes de Artillería que facían o propio, acabando o incidente con feridos e os militares obrigando á policía municipal deixar na súa xuridiscción aos artilleiros detidos.

O Cinema, en fin, tiña pouca marxe operativa, pinzado entre os grandes, aínda así seus eran os dereitos de explotación dos Irmáns Marx ou “El hombre tranquilo” de John Ford (que vin alí por vez primeira). Ao seu aire xurdira o chiste, por mín mil veces repetido, que pregunta a semellanza entre o Rafael y Vicente e o propio Cinema. Sendo a resposta, en español, que se non perde a graza: “En Rafael y Vicente hay “tejidos y novedades”. Y en el Cinema “te jodes y no ves nada”. ¡Y encima te pisan!” O remate, a xeito de estrambote, é o que me parece máis pavero.

Así que estes son os meus cines en versión orixinal. Na cidade. Que outro día andarei a bisbarra. Sempre arrolado polo marabilloso libro de Calvo Teijo, Vázquez Aneiros e Arias Rei. Fáganse con el. De Neda. Onde tivéramos o Principal e o Niza. Antes, o Madrid. Mais iso, outro día, que agora saio camiño do cine. Precisamente.