A bolita

Na miña primeira viaxe á Habana, hai algo máis de vintecinco anos, coñecín Jorge Domingo Cuadriello, un investigador literario nado na capital cubana, algo menor ca min, con quen fun trabando unha fonda amizade que chega a hoxe. Pola súa ascendencia asturiana -fillo dun convencido loitador antifranquista, con quen tiven o pracer de conversar en diferentes ocasións-, Jorge Domingo desde neno estivo vinculado ás sociedades desa comunidade, onde, mesmo, chegou a ocupar algún cargo directivo. Un dos lugares que frecuentabamos para conversar e tomar uns tragos era o bar situado no soto do edificio que durante anos -xa hai un tempo que non está alí- ocupou o Centro Asturiano, no Paseo do Prado ou Paseo Martí, a escasos metros do Parque Central e do magno edificio que foi Palacio dos asturianos e que actualmente é a sede do Museo Nacional de Belas Artes dedicada á exposición de arte universal.

Ese pequeno local -asociativo, mais aberto ao público en xeral- tiña cando menos catro atractivos. A saber: os prezos eran moi asequibles; tiña ar acondicionado; non había barullo e, por non estar ao nivel da rúa, libraba os visitantes dos sempre molestos asedios aos turistas. E turista nórdico ou alemán, mentres que non fale, parece o amigo Domingo. Se cadra máis ca min cando estou ben moreno, que podo pasar por cubano, mentres que non abra a boca, naturalmente.

Nese bar -estando só, con Domingo ou con outra compañía- coincidía, con relativa frecuencia cun home de mediana idade que me chamaba a atención porque paraba pouco e sempre ía coa súa carteira negra de cremalleira, similar ás que, segundo a miña memoria me di, utilizaban aqueles cobradores de mil cousas (luz, auga, sociedades, seguros varios...) tan frecuentes na miña infancia e adolescencia.

Un día que apareceu cando estaba co meu amigo pregunteille quen viña sendo aquel señor. Díxome que era un “listero”, termo que me tivo que explicar, dado que o descoñecía. O “listero”, anotador ou apuntador, é a persoa que, cobrando unha porcentaxe, se dedica a tomar nota dos nomes, da cantidad de cartos e dos números polos que apostan os xogadores da “bolita”. Sabía eu que o xogo en Cuba estaba prohibido -”Que volviera la bolita / la charada y el frontón”, din uns versos da guaracha “¡Y eso sí que no!” de Carlos Puebla y los Tradicionales-, mais era alleo a que houbese redes de xogo clandestino. Aínda que, ao meu ver, aquel paisano tiña pouco de clantestino, e iso que corría o risco de que o cazasen e o condenasen inclusive á cadea. Logo souben que o xogo clandestino da bolita ten máis seguidores que o da pelota, o deporte nacional.

Entre nós -iso si, de xeito legal e mesmo algunhas organizadas polo Estado- temos abondas “bolitas” relacionadas co mundo do fútbol, polo que se non hai xogo non hai apostas e iso, ao que se ve, supón un tremendo problema. Solución: que se xogue a toda costa, mesmo sen ter a situación sanitaria controlada, como vemos a cotío.