O Tribunal Supremo TS) condenou á familia Franco a devolver ao Concello de Santiago de Compostela as esculturas de Abraham e Isaac, procedentes do Pórtico da Gloria da catedral compostelá.

A sala civil do Alto Tribunal estimou os recursos de casación e infracción penal interpostos polo consistorio de Santiago, cinco anos despois de que recorresen ao Supremo.

As dúas estatuas, inspiradas nos personaxes de Abraham e Isaac do Antigo Testamento, foron esculpidas polo Maestre Mateo no século XII para o Pórtico da Gloria da catedral de Santiago de Compostela, pero acabaron no pazo de Meirás, un palacete do que Franco apropiouse, segundo unha sentenza que obrigou aos familiares do ditador para devolver ese inmoble ao Estado.

Lexítimos propietarios

Os Franco sosteñen que son os lexítimos propietarios das pezas porque foron compradas a un particular a través dun anticuario, sen que, ao seu xuízo, o Concello probase que segue sendo o dono. 

O Consistorio remítese a un escrito ante notario do 4 de xuño de 1948 polo que o Concello comprou ao conde de Ximonde tres estatuas –dúas delas, as que son obxecto deste enfrontamento– por 60.000 pesetas, cunha cláusula que establecía que as pezas debían estar sempre no patrimonio artístico municipal por imposición do conde. 

Con todo, o Concello explica que en 1954 as estatuas foron levadas ao pazo de Meirás da familia Franco, no municipio coruñés de Sada, como un agasallo do entón alcalde, sen acordo municipal algún e dunha forma “oculta, clandestina e delituosa”.

Sentenzas favorables

Ata a data, a Xustiza apoiara aos Franco con dúas sentenzas ao seu favor, unha primeira ditada polo xulgado de primeira instancia número 41 de Madrid que foi confirmada en segunda instancia pola Audiencia Provincial de Madrid, ao considerar que as estatuas non estaban adecuadamente identificadas.

Pero agora, o TS dá a razón ao Concello ao considerar que se produciu “un erro patente na valoración da proba” porque “a identificación das estatuas reivindicadas como as que están en poder dos demandados é clara e despréndese sen lugar a dúbida dos documentos achegados e do informe pericial emitido sen posibilidade de dúbida”.

É máis, destaca que as únicas estatuas que se corresponden coas descritas nos informes do expediente administrativo previo á compra, a escritura de compravenda e un articulo cuxo autor puido examinalas cando estaban en poder do conde de Ximonde antes da venda ao Concello de Santiago, “son as que se atopan en poder dos demandados e son reivindicadas na demanda”

Para o TS, é “un feito non discutido que o Concello non ten no seu poder tales estatuas”, por tanto “a falta de documentación sobre unha cesión só proba que a perda da posesión das estatuas por parte do Concello produciuse por unha vía de feito e non mediante unha actuación administrativa regrada”.

“Longa loita”

A alcaldesa de Santiago, Goretti Sanmartín, celebrou o fallo e entendeu que “por fin se fai xustiza” e confirmou que recibiu a comunicación na mañá de onte “tras unha longa loita” para conseguir que se acreditase que as estatuas non correspondían aos Franco. 

Para obter este recoñecemento, lembrou, foi de gran importancia a “intervención” do persoal municipal e da asesoría xurídica, pero tamén “a loita da sociedade civil”. Puxo en valor que se demostrou que as estatuas vaian ser devoltas á cidadanía, xa que os Franco só as acadaron “en base ao espolio”. 

“Hoxe é un día grande e moi importante para Santiago e para Galicia. Por fin se fai xustiza”, resolveu Sanmartín.