No seu obradoiro de Serantes, ao costado do lugar onde os ferroláns do pasado mercaban o gando na Feira do Dous, das mans de Carlos Rubio non saen unicamente paxes, carabeis ou canistrelos, senón que, unidas a cada vimbio que trenza, van tamén as memorias dos devanceiros que botaban man dos cestos coma recipientes imprescindibles en todas as casas. 

Este ferrolán é moito máis ca un artesán cesteiro. É mestre de cestería para a Deputación de Lugo e tamén un dos artistas de fibras vexetais cunha das súas obras seleccionadas para que viaxe por prestixiosas feiras de arte contemporáneo da península. 

Namentres, recolecta materiais no monte e nas praias, cultiva o seu propio vimbio, investiga e recolle o xeito dos “vellos” que levan toda a vida facendo canastros, conta historias a través das súas creacións e todo isto compatibilizándoo con outra actividade laboral e coa encomenda máis importante da súa vida: ser pai.

Mochilas con historia

Carlos Rubio vén de familia de artesáns e traballou a cerámica desde novo. De feito, as influencias daquel mozo que tiña as mans no barro déixanse ver nas pezas máis grandes e artísticas que salpican o seu taller. “Fixen obradoiros con pintores e escultores como Patiña, exposicións colectivas no Ateneo... Pero fixen unha pausa para criar aos tres fillos que teño”, recorda, resumindo que cando as pequenas deixaron de selo, retomou o labor “por casualidade, indo a un roteiro de identificación de materiais silvestres, que me flipou”.

Comezou aí un tempo de investigación e autoformación ata que no 2017 naceu O Carabel Ecocestos. Así, logo de desenvolver a técnica e aprenderlle a maneira aos señores e señoras maiores, “empezou a teima de sacar o produto, de pensar no que eu quería facer”. 

E nesas, decatouse de que a cestería, na actualidade, “é bonita, as pezas están nunha esquina, decorando; pero antes non. A miña avoa era mariscadora, de aquí de Serantes, e sempre a vin cun cesto. Ía con el ao mercado a Ferrol, e non polo bonito, senón polo práctico. Os cestos andaban pola rúa e, nesta reflexión, naceu o bolso-cesto para ir ás tendas e substituír ao plástico”, lembra o cesteiro que, pouco despois, deu con outro dos emblemas da súa marca: as fermosas mochilas de vimbios ás que, por certo, nacéronlle despois tapas e pechos por petición popular. 

Pero, como todo o universo do Carabel, a cobertoira tampouco ía ser calquera. “Sería moi fácil apañar un cacho de coiro, pero este proxecto usa unicamente materiais vexetais; así que, a casualidade foi que apañei cunha porta dun armario que me deu unha compañeira, probei, e me encantou”, sostén.

Ademais, engade, “igual son un pouco fantasioso, pero penso que esa materia non é un anaco de madeira. Conta historias e gardou miles de segredos. Unha carta, un ramillete... Podería mercala nova? Si, pero engadirlle á miña artesanía unha peza con vida ten un valor”, conclúe Carlos Rubio que, amais de todo o anterior, pensa a forma de transmitir todas estas cousas a través das redes sociais.

Lúa minguante

Recoñécese un “tolo dos materiais”. Recolle vimbios, pero tamén cultívaos na casa e, logo de apañalos seguindo esa “frase mítica” dos cesteiros que aconsellan facelo “no cuarto minguante do mes de xaneiro” para que a madeira sexa máis flexible e non lle entre a couza, comeza o arduo labor de procesar todo: cortalo, separalo, hidratalo... Tarefas capitais para lograr creacións coma as súas. “Hai xente que pensa que emprego tinturas, pero non é así. Esa diferenza tonal é polas distintas especies, ademais do que queda branco, que é por quitarlle a pel, e outro marrón que é cocendo as varas”, explica.

Convencido de que uns dos maiores tesouros que temos é poder levar “unha mochila feita con loureiro, unha árbore que nos identifica tanto aos galegos”, Rubio fala dos distintos tipos de salgueiros coma quen leva toda a vida no campo, aclarando con retranca que “nacín nun cuarto piso da Rubalcava e non tiña nin idea destas historias”.

Nun verán de feira en feira, coma un dos representantes máis rechamantes de Artesanía de Galicia, defende o recoñecemento etnolóxico do cesto porque “era parte fundamental do traxe galego”, teimando en recoller as voces e os xeitos dos e das que gardan unha testemuña de artesanía galega que pode morrer con eles, como a das mulleres de Carballo que venderon a toda Ferrolterra e que aínda se lle resisten. Oxalá saibamos da súa historia.