BURBULLAS

Xa van aló trinta anos pasados que, baixo o título A nosa literatura: unha interpretación para hoxe (II), viu a luz un pequeno volume no que se recollen cinco estudos sobre diferentes aspectos da literatura galega contemporánea, un deles, “A literatura infantil”, da miña autoría. O primeiro que había que saber é se realmente existira, existía ou tiña que existir unha literatura específica destinada á infancia, ben no seu conxunto, ben parcelada por tramos de idade. Así mesmo, parecía lóxico preguntarse se fora ou era necesaria a súa existencia. E chegados a ese punto intentar definir que ía ser iso da literatura infantil, xuvenil, infanto-xuvenil ou o que for. Se mal non recordo chegaba á mesma conclusión á que chegaría hoxe, que ven sendo que habería que considerar literatura infantil aquela que tamén poden ler os nenos e nenas. E non aquela escrita exclusivamente pensando nas crianzas, dado que nunha inxente cantidade de casos sería dubidoso poderlle apor o nome de literatura. Se aínda hoxe é posible atopar analfabetos -sobre todo funcionais- na Galicia e en España, imaxinemos os que podería haber anos atrás, en aumento a medida que vaiamos retrocedendo. A lectura individualizada e en silencio é relativamente recente e foi substituíndo a oralidade en función dos avances na alfabetización da poboación. A poboación infantil non estaba protexida como o estivo en anos máis próximos a nós e xa non digamos como está hoxe. E iso é bo? É mellor? Pois non sabería que contestar. E menos aínda se tivese que facelo con rotundidade. Reparemos en que a igrexa católica, por citar a máis coñecida entre nós, nunca fixo distingos por sexos ou idades á hora de proceder á lectura de textos, que son literatura,  nos seus ritos. E é obvio que os hai que meten medo, principalmente á cativería. Poderiamos citar moreas e creo que non pasou nin pasa nada grave. Ou pensemos na orixe dos contos dos que acabaron por apropiarse a xente nova, publicados no XVII por Perrault ou no XIX polos irmáns Grimm.  Lembremos que os Grimm argumentaban que os seus contos non estaban dirixidos a nenos. E quen di hoxe que non son infantís Carapuchiña vermella, Pulgarcito, O gato con botas... A min contáronme contos deses cando non sabía ler e case todos linos despois de cativo. E aínda lembro pasaxes que me asustaban. Non así os poemas que de cotío me recitaba miña mai para me durmir, especialmente o titulado “A Margarita Debayle” que o poeta e diplomático nicaraguano Rubén Darío escribira para esa rapaza, filla do seu médico e neta do presidente do país nesa altura: “Margarita, está linda la mar / y el viento / lleva esencia sutil de azahar; / yo siento / en el alma una alondra cantar; / tu acento: / Margarita, te voy a contar / un cuento: / Este era un rey que tenía / un palacio de diamantes, / una tienda hecha del día / y un rebaño de elefantes, / un kiosco de malaquita, / un gran manto de tisú, / y una gentil princesita, / tan bonita, / Margarita, / tan bonita como tú”. E o neno que eu era quedaba encantado e vivía o mundo de soños daquel conto e preguntaba que eran as cousas que tiñan nomes rechamantes e descoñecidos para el: “azahar”, “kiosco”, “malaquita”, “tisú”, que a mai lle explicaba pacientemente. Do moito que se ten escrito e falado do asunto voume quedar con catro cousas. A primeira, que o feito de que haxa monicreques non implica que unha función sexa para nenos, como xa a publicidade do grupo parece que dicía. A segunda, que non semella que fosen os nenos os que decidiran marchar porque o que vían ou escoitaban os malferise. Foron os pais nun exceso de celo. A terceira, que se fixo unha montaña –os titiriteiros acabaron na cadea!!!– dun grao de area, porque había que tirarlle partido político á historia e a cuarta que a corporación madrileña volveu demostrar que escolle moi mal os seus responsables de cultura. O que vin da señora que ultimamente se ocupa da materia pareceume moi penoso. Non todo consiste en ser guai do Paraguai. E eses son os que aspiran a gobernar? Mi madriña...