Xa non se chaman guateques

A palabra viñera de Cuba, como tantas outras cousas (as habaneras, por suposto, e habería que dilucidar se a Cádiz ou Ferrol, hai quen apunta que a Torrevieja) en primeiro lugar. E daquela, o conto é que sempre acaba saíndome daquela, ás veces tamén aquela (ou ambas palabras, complementándose), guateque valía para unha recepción con copetín incorporado ou, por suposto, a un bailongo xuvenil con “cup” polo medio. O “cup”, dígase xa, era un brebaxe ou beberete máis ben patético e sumamente colocón, sobre todo porque misturaba bebidas alcohólicas e procedencias dispares co engadido de zucre a esgalla, o que favorecía o etilismo da bebida. Por suposto que no guateque había xiradiscos (picú, do inglés “pick-up”) e o nachiño máis feo da panda a poñer nel a munición musical.
Os guateques podían ser nas casas, moi cotizada en Xuvia a dos Foira, no que hoxe é a horta do Luis Torres Foira, coñecida popularmente como “boite”. Por metominia coa veciña “boite”, logo discoteca, de Casa Paco. Se non había casa á man compría empregar locais diversos, que lembre agora (en Neda) o Fogar Parroquial de Santa María, o Liceo, a propia “boite” de Paco. En Ferrol recordo moi nidiamente os guateques en El Patio, propiedade do pai de Juan Juncal, Manolo “el del Patio”.
Os discos que se poñían eran tamén aportación dos asistentes, unha mistura de pop e rock e ás veces, pero iso soamente en Casa Paco, a colección de discos de Los Panchos, de María Dolores Romero. Os vinilos de Loli, lástima fora, axudaban a bailar “pegados”, como na canción tan posterior de Sergio Dalma. E é que, sexamos sinceros, os guateques servían para que o baile fose como dicían os cregos do “nacional-catolicismo”, “manifestación vertical de un deseo horizontal”. Isto é, pretexto para un abrazo que duraba dous ou tres minutos. E logo, nada. Ou si. Ou unha orquite tremenda para os varóns e o que fose para elas, que elas saberán, que eu aporto a visión masculina do choio. E Pilucha Marcaida, bilbaína cal o Nervión, falárame dun guateque no “bocho” (ou “botxo”, sexamos harmónicamente bilingües) cun Corazón de Xesús que se alcendía cun brillo de sete estalos unha vez que os astutos guatequeiros apagaban a luz central. Porque, cómpre dicilo, os guateques nas casas “comme il faut” tiñan a presencia, directa ou indirecta, dos adultos, non fora ser que a cousa acabase en desastre.
Aínda así o “cup” aquel (logo estaba a lenda urbana, como os crocodilos brancos de Nova York ou o parviño aquel violado en Chamorro polas turistas do Aston Martin, que falaba de quen metía nel o poderío afrodisíaco da “Yumbina”) tiña o seu risco. Como soubera, ben cedo, e aquilo fora máis copetín que guateque, un “flecha” da OJE no campamento de Gandarío. O miñaxoia, un rapazolo, apañara tal petenera que aínda o vexo a rolos polo chan do “camp” de marras, non sei se patriótico, en todo caso con instrucción premilitar e todo aquilo, saúdos á romana e himnos bravús, mais onde comín carne de cabalo a mancheas (soubeno anos despois en Bélxica, catando “viande chevaline”, tan cotizada alí, co seu sabor doce tan chamativo que me levou a Gandarío, con efecto “madalena proustiana”). Aqueles campamentos, hímnica á parte, tiñan cancións, para cantar nas marchas ou nos “fuegos”, Era un rayito de luna, por citar unha ben inocua, que é da zarzuela El niño judío, pero iso tardei en descubrilo, que botei anos pensando (parvamente) que o xénero é caspa cañí. E non, claro. E neses “fuegos de campamento” había un cativo coruñés, Jaime Carneiro, que cantaba “por” Joselito e esas cousas. Claro, o pop, o rock menos, non se levaba neses lugares, onde me chegara a morte de Marilyn, 5 de agosto do 62, en Brentwood. E Bob Dylan axiña escribirá Who killed Norma Jeane?. E foron tantos quen a mataran, a vida, a primeira, que non será doado dilucidalo.
Mais entro en materia para dicir que nos guateques aqueles, xa ven como sae axiña o vencello, non bailábamos con Bob Dylan. ¿E como? Se acaso podíamos poñelo de matute para difundilo para que alguén protestase axiña, pedindo cambio de disco se non muda de parella. En fin. Pero entra Dylan agora porque hai ben pouco o decano dos meus amigos, o gran Xosé María Dobarro, colaborador asiduo deste xornal, falaba aquí de Blowin´ in the Wind, como que o escoitara por vez primeira na miña casa da Rúa de Igrexa.  E pensó que si. Mais non na versión dylaniana, no seu segundo “long-play”, que tardaría tempo en chegar a min. O que escoitáramos alá por 1965, pensó eu, no garigolo, ou andar superior da nosa morada en Rafael y Vicente, fora un disco, un “extended-play” de Peter, Paul and Mary, un supergrupo, cando a moda aquela dos tríos, inventado por Albert Grossman, manager tamén do Dylan. Era unha versión moi edulcorada do popularísimo tema dylaniano (en puridade procedente dunha vella canción dos Apalaches). Tan popular que foi o escollido por Xoán Paulo II cando Dylan cantara diante súa no Congreso Eucarístico de Bolonia. Non soamente iso, nas misas, no ofertorio, “te ofrecemos el vino y el pan”, este é o tema musical que acompaña un texto ben alleo ao orixinal. Por suposto que nos guateques non se bailaba o Blowin´ in the wind, nin se cantaba no campamentos da OJE, que alí os himnos eran -definitivamente- outro cantar.