Saudades do Instituto (I)

Saudades do Instituto (I)
Concepción Arenal

O Instituto. O Insti. O único que daquela había, curso 1960-61, cando comecei a coñecelo e querelo. Si, antes de que eu rematase o bacharelato, cadrando co seu remate, comezara funcionar o Feminino, que se chama hoxe Sofía Casanova, en honor dunha novelista abondo infumable, a quen lembramos básicamente pola súa vida cosmopolita, chea de brillos e sombras, cal o seu matrimonio cun nobre polonés, paréceme. O outro, o de toda a (miña) vida, poisque un é de onde fai o bacharelato, como dixo non sei quen, era e segue a ser Concepción Arenal, unha dona que como Zorrilla en Valladolid en Ferrol ten de todo, mesmo un trofeo futbolístico, de todo menos cova, que a soterraron en Vigo. O do trofeo sería imitando aos cascarilleiros, digo eu, que denominaron o seu trofeo veraniego como Teresa Herrera, señora moi filantrópica. 
O que no foi Concepción Arenal, senón que a súa teima era (coido) unha xustiza social máis ampla. Como avogada da reforma penitenciaria, desde logo. Hai tamén unha Concepción Arenal poetisa (e non digo poeta adrede) pero esa non vale un pataco, ¡que lle imos facer! Mais eu quería falar do Insti que coñecín, procedente dun mundo moito máis pechado, cal era o das Discípulas de Xesús Mestre, daquela xa na ubicación actual por máis que eu estivera antes na do Edificio Albarrán, Rúa Real, con patio de recreo que daba a Gravina. Das Discípulas xa teño falado aquí en máis dunha ocasión. Para loar sempre o ambiente liberal que nelas había, no posible, naturalmente, que non era moito na España  do nacional-catolicismo. E aínda así. E aínda así no Instituto tamén había, lástima fora, Relixión como materia obrigada. 
E por aí lembro a Don Leoncio, Don Guillermo e a Don Antonio Bouza Evia. Do primeiro teño un recordo grato, do segundo, apenas unha lembranza cativa (souben del máis cando a Transición e o seu rol de crego integrista, que acabaría cedo en accidente de tráfico, penso), co terceiro tiven moito trato, camiño os dous do Instituto, cando eu xa vivía no edificio de Rafael y Vicente. E por certo que lle pasara eu ao Reverendo, como gustaba dicirlle en plan amigable, un exemplar de El amante de Lady Chatterley, en edición arxentina da Editorial Tor, que nin nome de traductor traía, sen a capa orixinal (un home espido levando no colo a unha muller igualmente en pirinxolas) feita desaparecer por un meu parente propietario do libro, a quen eu llo mangara, por certo. O libro, soúbeno despòis, chegara a Ferrol, “de tapadillo”, vía La Central Librera, liberal nestas materias. E poisque falo de Relixión haberei de referirme a quen explicaba Política no Instituto. 
En 1º, Don Enrique Torres Viqueira, que fora o introductor dunha chea de nós no campamento da OJE en Gandarío. Algún día terei que escribir daquel invento, como xa fixeran, polo miúdo, Luis Antonio de Villena, nun  libro, e nun conto de Erros e Tánatos, Gonzalo Navaza. E haberei de facelo, igualmente, sobre outro profe de Política, de apelido de dramaturgo español barroco, intérprete de vesanias e malos tratos físicos (os únicos que vin no Instituto á parte dalgunha labazada aillada; eu levei dúas) que o levaron desaparecer da escena rematado o curso 62-63. 
Logo estaba a Educación Física ou Ximnasia onde tiven profesores varios, procedentes da Falanxe e do Exército. A verdade é que on ximnasio do Insti estaba moi ben mais a equipaxe deportiva da época era moi ruín, e as clases cáseque non pasaban de andar peloteando polos patios aqueles (onde había, por certo, un deses frontóns tan comúns nas vilas vascas, navarras e do Norte de Castela). E agora reparo en que comecei estas “saudades”, polas materias chamadas “marías”, cando a formación máis científica, digamos, pasaba por outras mans. Fun, son aínda, supoño, alumno de Letras. Por iso, e isto non é un oxímoro, hoxe vou poñer o acento nos profes que me ensinaron Matemáticas, por exemplo: Don Manuel Fuertes, Don Ricardo Landeira, Don José Naya. Do primeiro e o terceiro pouco direi senón que ensinaban moi seriamente a súa materia. 
O segundo non era mal profesor, mais o seu anecdotario serviría para encher un libro. En A nosa cinza, de Xavier Alcalá, ten o seu papel. Anda tamén por algunha novela miña, e non descarto darlle máis aire en entregas vindeiras. Mais –repito– aprender aprendín con el. Nada aprendín, en cambio, de Física, algo de Química, si, en 4º. E non por culpa de Dona Mari Luz, a titular do asunto. 
Aprobáronme esta materia por compensación, supoño, e pasei á Reválida, na que superei o grupo de Ciencias (Matemáticas, Física e Química e Ciencias Naturais) grazas a Don Manuel Pérez de Arévalo, profesor meu que fora da última destas asignaturas en 3º, volvería selo en 5º e Preu, e ás súas clases maxistrais, por amenas, entregadas, científicas e benhumoradas. O cal que en Reválida de 4º caera o tema dos músculos, que bordei, falando mesmo do risorio de Sartorini, e todo porque aquel Don Manuel ensinaba de marabilla. E quero dicir aquí, hoxe e sempre, adicándolle esta lembranza a Elisa Monzón, viúva do meu mellor profesor e a seus fillos, que docentes así son os que nos fan falla, xente ilustrada que saiban ilustrar divertindo. Eis o Século XVIII, do que somos fillos e Ferrol tamén, por certo. 
Don Manuel ten rúa hoxe, nalgures en Ferrol, e no meu recordo. Como ser humano irrepetible, da caste que chaman humanista, quen de facer cáséque de todo. Mesmo de capitanear o equipo de Coruña nun concurso televisivo, “La unión hace la fuerza”. Un certame de xente sabida en saberes múltiples, a quen acompañaba un deportista, no caso coruñés o nadador Carlos Bremón. 
E o conto é que os deportistas entraban en acción unha vez que os sabios descoñecían a resposta, Para deixalos acougar un pouco máis os descoñecedores da resposta deixaban pasar o tempo ata que se parase o reloxo. Mais Don Manuel, impaciente en que viñera outra pregunta que o puxera a proba exclamou: “¡Que vaya nadando Carlitos!”, deixando aos televidentes atónitos e ao chamado Carlitos ben esmendrellado, poisque cada vez que o deportista interviña o esforzo que se lle pedía era máis e máis esixente. Pérez de Arévalo, tan grande, que fai máis cativa esta entega, aprazando para outra volta alumnos e profesores de Letras. E aquí paro, qure o bedel Santín acaba de dar a hora e eu debo incorporarme ás clases. De Filosofía, de Don José Luis Blanco, pero iso para outro día.

Saudades do Instituto (I)

Te puede interesar