Rafa Bárez, de perto

Rafa Bárez, de perto

Andaba eu por aquel Santiago (Compostela vale para a poesía, e o seu abuso por poetas incontinentes xa fede) de 1967, afiando xasmíns e rosas bravas, ignorando aínda que estaban por medrar rosas de lume. Andaba por alí, xa digo, a bordo dun colexio maior dirixido por un xesuíta, a quen co tempo teño querido máis do que o quixen, e alguén argallara un grupo teatral para non sei que concurso. 
Eu viña dun Ferrol teatreiro, no que formara parte do inesquencible Teatro Estudio, de Alfredo Osset e Loló Pérez Linos, así que polo artigo trinta e tres ingresara no grupo colexial aquel, ventureiro, de vida tan efémera que non máis dera para unha lectura dramatizada de Los hombres del triciclo, de Fernando Arrabal, no propio colexio, e a representación, no escenario da Compañía de María de “Las cartas boca abajo”, de Buero Vallejo. Un escuro drama de opositores, de opositores a nada senón a un posto fixo na administración estatal. O concurso aquel gañárao un grupo igualmente efémero, no que estaban Fermín Bouza e Manuel Vilanova (dous poetas importantes do noso panorama, e moitas máis cousas que daría dito deles) e Teresa Rego (anovadora das randas de Camariñas) cunha obra chamada “Nunca nadie muere nada”.
 Mais o conto é que por aquel certame tamén rolaba Rafa Bárez, o protagonista hoxe desta sección, cunha función de Samuel Beckett chamada “La última cinta de Krapp”. A mín chamárame moito a atención ese rapaz, estudante de Dereito, e moi comprometido na loita dos estudantes (“jardín de las alegrías, que es ave que no se asusta de animal ni policía”, cantaba Violeta Parra). 
Bárez era un nachiño alto (sen chegar a longueirón) e fraco, fumador teimoso, e dono dun verbo tan fluido como amigable. Amigable, si, ainda que non partillases a súa tendencia política (el era do PC, eu un simple “compañeiro de viaxe” de canto fose actitude democrática contra da dictadura). E con Rafa eu participara (xiz na man, resultados que se ían anotando nunha pizarra dunha aula de Fiolosofía e Letras, “Filosofía e Jesús”, dicía don Carlos Alonso del Real, pola fartura de cregos e monxas no vello edificio que abeiraba tamen, no andar inferior, Dereito) no reconto de votos que habería finiquitar a primavera santiaguesa; aquela que comezara en febrero e rematara en abril, cadrando cáseque co recital da “Nova Canción Galega” que tería de encetar a boroa das “Voces Ceibes”. 
Por alí andaba tamén o Rafa, con quen seguín véndome en Santiago, polas rúas, na cafetería Gaiola, no 42 do Franco, deica que deixou a cidade levítica (aprendo agora, nun libro da súa autoría, póstuma desde logo, que se chama “Poemas del diez de marzo” (Alvarellos Editora, Santiago de Compostela, 2017), que ademais de versos seus contén colaboracións varias ao redor do meu amigo, e camarada de Alonso Montero ou Álvarez Areces, xunto con Manuel Rivas e José Gómez Alén artelladores do volume) logo de licenciar no curso 1969-70. Que é cando se incorpora ás loitas obreiras en Ferrol, Narón ou Fene (Bazán, Peninsular Maderera, Megasa, Astano), na súa condición de avogado laboralista. 
Consecuencia desta actitude, tan xenerosa e afoutada, Rafa Bárez ingresa no cárcere coruñés logo dos asasinatos de Amador e Daniel, Ferrol, 10 de marzo de 1972. Lá vai o Rafa na compaña de xente diversa –e apenas vou citar nomes para mín tan queridos como de procedencia ideolóxica diversa– como Rafael Pillado, Paco Rodríguez ou o Príncipe Galín. Deixo a unha beira, de momento, a un vello camarada (este si, de moitas loitas e batallas, éticas e estéticas) chamado José Torregrosa. Quen tamén fora hóspede do presidio de Coruña, non lonxe do mitico Faro ou Torre de Hércules, e que deixou testemuña desa estadía en cartas que foron vendo a luz neste xornal e que piden urxente edición en libro. E non soamente polo que contan senón como se conta, que “Coché” Torregrosa, criado na vella escola realista, é quen de empregar un distanciamento brechtiano que lle presta moito á súa escrita. Da mesma maneira os poemas de Bárez, escritos na súa estadía carceraría, de marzo de 72 ao Nadal do mesmo ano, teñen un aquel naturalista, de belixerancia ou tendencia, entroncados coa liña social-realista que daquela se levaba. Debedora, por exemplo, tamén na temática, da poética do turco Nazim Hikmet, comunista, víctima igualmente das torturas dunha dictadura semellante á padecida nestes eidos. E que puxera a Rafa Bárez, como a tantos outros, en pé bélico, renunciando a unha carreira máis segura por defender os dereitos da clase obreira (como moitos cregos, por certo, algún deles con presencia no rueiro ferrolán). Cal Rafa, tamén no de Naron e no de Coruña, onde falecera en 1996 (nacera en Sigrás-Cambre, Coruña en 1945). 
Homenaxe merecida por parte de quen soubera comprometerse co seu tempo e país. Mais ese compromiso (o inferno literario, xa se sabe, está empedrado de boas intencións) non obviou a vontade de estilo poética. De maneira que os versos de Rafael Bárez, o que pode interesar ao lector –digamos– neutral que se faga con este libro, reproducción facsímil do orixinal do mecanoescrito orixinal, o que lle outorga valor engadido, teñen calidade.  Seguen a tela, malia que os tempos sexan ben outros, non soamente pola carraxe que deles sae, senón esa cousa de beleza vencellada á paixón de vivir, tan xenerosa que anseia espallarse cara aos demais. Outros tempos, si, mais nos que paira –debera– o exemplo dese home enteiro chamado Rafael Bárez, o rostro quixotesco, quen de seguir a nos sorrir na distancia. 

Rafa Bárez, de perto

Te puede interesar