San Xiao de Roca e o Camiño de Santiago (I)

Hai tempo escribín un artigo dicindo que a igrexa e a parroquia de San Xiao de Roca, Guitiriz, Lugo, estaba no Camiño de Santiago. 
Non. Non me pegaron. Pero o trato foi coma se eu fose un soñador iluminado ou un fantasioso de lendas orientais.
Agora, novamente, volven a interrogarme e non sei ben o por que. Pero nótase que a idea anda dando voltas. Por iso é necesario aclarar conceptos que expliquen plausibelmente  certos indicios.
Antes nada cómpre ter en conta que os peregrinos eran principalmente persoas individuais. Salvo  que nalgunha circunstancia moi extraordinaria se organizasen grupos con traxectorias curtas e de pouco tempo. Esa imaxe de grupos en moreas e organizados en orixe que vemos hoxe a pé polas estradas non ten nada de parecido coa realidade de antano. A forma de vida e traballo non permitía grandes dispendios. España era pobre. Nin había tempo libre para iso. O traballo era moito, todos os brazos eran necesarios, desde os máis picariños ata os anciáns. Cada un facía aquilo que podía. A vida media era moi curta e non había un mínimo de cartos para botárense ao mundo en grupos. A saúde tampouco axudaba. E o camiño tiña características de aventura e non estaba libre de riscos e perigos. 
Isto non quer dicir que logo, xa no camiño, nos encontros entre eles, non se agrupasen segundo se ían coñecendo.
Cantos son os camiños de Santiago? Na medida en que van confluíndo cara ao final diremos que case todos son e serven como camiños de Compostela. Por iso, entre nós,  son numerosas as parroquias do camiño en teren a Santiago como padroeiro. Ou tamén a aqueles santos hospedeiros  dos camiños ou avegosos  da fala,  da vista, dos entangarañados, etc: San Xiao, San  Xulián, San Roque, San Cristovo,  etc. E multiplícanse os santuarios da Virxe. Os máis nomeados de aquí entre nós: Sant’Alberte e a Nª Sª da Pastoriza, á quen acertadamente  cantou en Nimbos o noso poeta vilarego Xosé Díaz Castro no poema Penélope:  “O Tempo vai de Parga  á Pastoriza”. E o río, a vía do tren e a Nacional VI, antes camiño real principal, tamén indican e determinan ese camiño. Aquí peregrinou e poetizou Manuel María. E aquí se celebrou o  11 de Setembro de 1982 a V Romaxe de Crentes Galegos de Irimia co lema: “A fala é camiño”. 
Para a xente de aquí os romeiros sempre nos foron moi familiares e conservouse a idea e costume de dar pousada aos peregrinos. Esa era unha das obras de misericordia do noso antigo catecismo de Astete. Na nosa infancia e nas nosas casas tiñamos moitos días no ano algunha persoa engadida á familia para a cea e a durmida. Despois da guerra incivil houbo  moitos loucos que se botaron ao mundo sen rumbo polas estradas de España. Nós acolliamos  tamén a cotío a eses pobres tolos e “atorrantes”, ata que foron morrendo. Moi poucos pasaron dos anos cincuenta. Eu recórdoos ben. Teño falado con moitos polas contornas de Fontrexe e Suscoutados na decena dos corenta. Eran alcumados polo réxime  coma os chupa sangue.  Así, ao meterlle medo á xente, xa non os acollían e desaparecían máis axiña da vía pública e invisibilizábaselles mellor. Podían acusalos de delincuencia e ían para a cadea ou para os manicomios e alí morrían de miseria. E na prensa estranxeira xa non falaban deles. “Morto o can xa non hai rabia”.
 En San Xulián ou San Xiao Roca podemos falar de dous camiños de Santiago como máis principais, con continuas bifurcacións.
1º. O que viña e vén desde a Terra Chá e de Lugo. Pasaba por Baamonde e Sant’Alberte.  Aquí saía unha deriva cara  a San Breixo e logo a Sobrado ou As Cruces. Outra variante desde o Sant’Alberte,  máis chá, era recruzar a ponte para seguir o Camiño Real cara a Roca de Baixo ata Cas Gabín no que aínda hoxe é antiga Nacional VI. Nesa casa houbo de sempre un mesón- pousada de acollida a peregrinos. De aí o topónimo actual Portodola. (Porto da Ola). Onde repostas xa as forzas con descanso e cun bo caldiño quente “da ola”, uns atravesaban o río Roca polos pasos de Gabín en As Xuntas e máis adiante, no Pitero, cruzaban o río Parga para ir á Póboa de  Parga e Sobrado. Outros ían ata a Ponte de  Roca, subían por riba e  por detrás da Casilla dos Peóns Camiñeiros, (os da Lema), A Andoriña e ían cruzar o río Parga polos pasos de “ A Parita”, en Prado de Abaixo.  Outros,  aínda, desde Portodola  seguían por Prado de Riba cara ao Río Pequeno. Logo xa a Parga e Sobrado.
2º. Os que viñan de Vilalba e do Camiño Norde. Ao chegaren a San Xoán de Alba e Samertolomeu de Insua  non precisaban ir a Baamonde dando unha volta moi grande. A tendencia natural era coller o camiño máis recto, máis chao, menos perigoso e máis acaído para andar. Cruzaban o río Ladra na Ponte de Sá e por terras do que hoxe é Suexo, (unha  parte antes era de Pígara), collían polas Pallotas, San Cristovo, a Cruz dos Campos e cara aos Penedos, onde hoxe está o Campamento Militar ou máis aproximados ao Penedo do Castelo. O monte, que era raso e dedicado a cultivo ou a pasto, estaba  totalmente cruzado de camiños e carreiros en todas as direccións con vieiros para o gando miúdo, a labranza das rozas e a comunicación entre veciños. Eu recordo varios desas vereas. Cantas veces me teño achegado desde o Castro de Santa Cruz á famosa Fonte dos Cristais. Alí fun buscar drusas de cuarzo para o gabinete de física do Seminario de Mondoñedo por encargo do profesor desa disciplina académica ao ter eu falado diso nunha aula. Hoxe é imposíbel chegar alí por intransitábel e  non ser localizábel.  Non hai camiños. Todo está cuberto de piñeiros e grandes toxais. Por iso este relato pode parecer de ficción. 
Ao sobordar os Penedos polos pasadizos, que eran moitos, a vista panorámica de toda a redonda era grandiosa, ampla e moi bela. Caendo para  Santa Cruz, Altamira ou As Lamas xa se vía a igrexa de San Xiao de Roca camiño obrigado para o Alto de Roca para achegárense  ao Satuario de Sant’Alberte e da Nª Sª da Pastoriza, pois tiñan grandísima sona de seren moi avegosos da fala e outras virtudes. Outros xa baixaban para atravesaren o río Roca polos camiños antes descritos.

San Xiao de Roca e o Camiño de Santiago (I)

Te puede interesar