Marcas sobre a pel da cidade

Antes de máis, debo dicir que hai ben tempo xa que me veñen chamando a atención certo tipo de marcas ou vestixios que, no día a día, chego a descubrir sobre as lousas, paredes, beirarrúas, etc. da nosa cidade deixados á mantenta en diferentes épocas pola man do home. Non obstante, gardan o seu aquel de estraño, enigmático ou até chocante nalgúns dos casos e, o que é ben curioso, é que acostuman pasar desapercibidos, pese a nos estar a falar dun pasado, ás veces mesmo cargado de variadas e interesantes historias. Historias tamén, en moitas ocasións, que descoñecemos pero podemos reconstruír, imaxinar, refacer á nosa maneira tentando aplicar unha certa lóxica relacional. 
Nesta era das novas tecnoloxías, en que os teléfonos móbiles son de case todo menos teléfonos, a cámara fotográfica que incorporan convértese nun instrumento ben solícito para o noso propósito, isto é, para ir incorporando ditos rastros que imos achando sobre a pel da cidade. Deste xeito, cando días atrás puidemos ler nunha reportaxe xornalística que a lápida do vello cemiterio de Canido que pisan cada día moitos peóns en Esteiro talvez pertenza a Domingos Díaz de Robles, foron dúas as sensacións que acudiron á nosa cabeza de inmediato. Unha, o feito de ser habitual en min, duns anos a esta parte, o de tentar fotografar ditos vestixios, entre os cales xa tiña eu recollido o anaco da citada lápida de Esteiro. Outra, o feito de que talvez sexa Díaz de Robles o defunto a quen poida ter pertencido a tal lápida de granito, como afirma o historiador Juan Burgoa, cuestión sorprendente, pois estamos a falar dun escritor do noso prerrexurdimento. 
Domingos Díaz de Robles morreu en 1867 e foi enterrado no cemiterio de Canido. Chegou a ser vicepresidente da chamada Academia Literaria, creada en Compostela en 1840 por Xosé Mª. Posada, lugar de reunión e encontro de moitos poetas do momento, como o noso, conterráneo tamén, Alberte Camino, e á que igualmente acudían Neira de Mosquera ou Francisco Añón. Díaz de Robles fora militar, destinado en Compostela, onde dirixira a revista El idólatra de Galicia. De ideas avanzadas, propias do chamado provincialismo, apoiará o levantamento de Solís de 1846. Publicará diversas obras en prosa e verso en español, e doce poemas en lingua galega, oito “romances galegos” e catro sen título, aos que Xosé Mª. Dobarro engade unha composición máis, “Xan Namorado”, en que o poeta fai unha descrición encomiástica da comarca ferrolá. Pena que o desastroso traslado feito no seu día dos restos do cemiterio de Canido para o de Catabois, inaugurado en 1945, resultase tan trapalleiro como para terse dado a circunstancia de que moitas das lápidas (as que non puideron ser identificadas) acabasen por facer parte da pavimentación da cidade. 
Na mesma reportaxe xornalística, cítanse as marcas de canteiro que se poden observar no arranque da rúa San Francisco, sobre a beirarrúa, e lateral ao Parador de Turismo. Vemos, por dúas veces, unha letra A, con dous riscos horizontais curvados para arriba (indicaría o A a auga dunha boca de rego?). Téñoas fotografado igualmente de hai tempo, pois sempre me suxeriron a idea dun símbolo masónico, aínda sexa mentira. E as marcas a que tamén alude o xornalista, e que así mesmo teño recollido en fotografía, que existen dentro do parque Raíña Sofía, na baixada desde a cafetaría do lado da zona infantil e que cabe supor moitísimo máis modernas, pero que xulgo do seu interese. 
As marcas de canteiro tiñan, como sabemos, unha clara función pecuniaria. Tratábase da maneira de saber o capataz da obra canto se tiña traballado e, por tanto, avanzado no labor que os pedreiros estaban a realizar. En consecuencia, de aí se deducía o diñeiro a cobrar polo traballador da pedra a xornal. Os signos esculpidos tiñan que ver coas cuadrillas e gremios, así que se adquirira o grao de compañeiro, por exemplo; tamén unha marca de honor, cando xa pasaban a ser mestres e o grao de especialización lles daba a pericia de poder colocar claves e doelas das arquivoltas, capiteis, etc. 
Non deixa de ser gracioso o misterioso caso dunha tampa de sumidoiro de Barcelona, escudo incluído, na esquina da rúa da Terra coa Real; que sobrevivan marcos como o da Estrada Alta do Porto no cruzamento con Breogán; ou a impresionante gravura FDJ (indicando o Foro de Xuvia, vestixio do séc.XVIII) sobre o lintel da porta do bar O Galo na rúa María.  Os debuxos co logotipo da fábrica de lapis Hispania, no que resta do perímetro do seu vello solar, ficará, infelizmente, para o esquecemento; non así as escamas de cinc que recubrían as paredes do antigo Hospicio, con graffitis dos seus inquilinos, hoxe exhibidos no edificio fantasticamente rehabilitado, así como os cabeceiros das camas. E é que, en definitiva, estamos a falar de rastros pretéritos da nosa cidade, simples gravuras epidérmicas, superficiais apenas, pero que asoman con inocencia para nos relatar interesantes episodios que xa son parte da nosa historia.