O pan que se pon na mesa ten un percorrido que comeza coa semente e o coidado do trigo na terra antes de cortalo e proceder a separar o gran da palla. Este proceso era un dos grandes momentos agrícolas do verán e, aínda que os campos con cereais escasean, en Esmelle preocupáronse de ter o suficiente como para poder recrear como era a malla décadas atrás, cando os veciños se congregaban nas airas para, cunha pequena máquina, realizar este traballo. Onte volveu celebrarse alí a Festa da Malla, despois de dous anos de ausencia –en 2021 fixeron unha pequena, entre o equipo que se encarga da restauración, para comprobar o funcionamento, pero non foi aberta á veciñanza–.
Ducias de persoas participaron nesta celebración etnográfica. Boa parte delas, xa con idade para lembrar como se facía cando o trigo se sementaba para ter pan para comer. Un dos seus impulsores, coñecido como Manel de Rioxunto, forma parte dos restauradores dunha máquina moi antiga que mercou no seu día a antiga cooperativa de Serantes e despois pasou por un veciño de Mandiá e outro de Covas, que foi quen lla cedeu á asociación de Esmelle. “Á xente maior gústalle recordar como facían cando eles eran novos”, apunta.
Cando volva chover porase a funcionar o muíño para ter fariña e completarase o ciclo do pan cunha cocedura.