Saudades do Instituto (e 3)

Saudades do Instituto (e 3)
Exterior instituto masculino y ahora Concepción Arenal archivo ec

O que nos tempos da II República, bacharelato espléndido do que o franquismo, dígase de paso, aproveitou unha chea de cousas boas, fora feliz encontro de rapaces e rapazas nas aulas, volveu coa dictadura, co nacional-catolicismo, ao triste, gris, reprimido desencontro dos sexos complementarios. De maneira que no Instituto estabamos en asas diferentes, con horarios diverxentes e patios de recreo despartillados (e –xa que logo–desnortados). Agás, en terceiro de bacharelato, paréceme (curso 62-63 no meu caso) no que estiveramos xuntos en clase de inglés, se cadra pola carencia de profesores nunha materia aínda por explorar. E na que todo se reducía a teoría, lista de verbos irregulares, traduccións directas e inversas, e pouco máis.
Por iso eu ía polas tardes ao “London Institute”, de Mr. Langtry, a aprender inglés “de verdade”, e alternar con cativas, todas aquelas belezas (tal semellaban, tal seguramente eran) estudantes de secretariado. E maiores do que eu era, un pimpollo que lles cantaba, a unha moi en especial, de ollos achinados, “The sounds of silence”, de Simon&Garfunkel. Outra historia.
De maneira que no “insti” eramos todos homes, unha chea de mangallóns, das que á penas darei nomes. Sobre todo porque non quero facer discriminacións onómásticas. Mais debo citar a quen, pois que lonxe xa de nós, deben ocupar lugar sobranceiro na miña memoria.
Primeiro, Paquito Valle, afogado n’A Malata un 15 de maio de 1964. Viñera moita calor aqueles días, unha calor que metía medo, e Paquito, veciño meu na Rúa da Igrexa, fora bañar con outros rapaces en horas lectivas. E lá quedou, baixo daquelas madeiras. Hoxe Paquito tería sesenta e cinco anos, e a vida foi moi cabuxa deixando ir a aquel cativiño, fillo de Valle Romero, quen levou o sucedido cunha dor estoica. Logo, José Manuel González-Vallés, morto de morte súpeta cando roldaba os corenta, catedrático de Filosofía, logo de ter chegado a alférez de navio despois dun ingreso metórico na Escola Naval. Vallés, dicíamoslle, valía moitísimo. E con el alternara en varios momentos da miña vida. Tamén nas clases de Filosofía, de don José Luis Blanco, a nos protexer dos proxectís de papel que viñan de atrás. Vallés, sendo de Ciencias, sentado á beira dos de Letras aprendendo a Hobbes porque sempre terá de haber un “Leviatán” que nos abeire.
Lembro tamén a Fernando Egozcuezábal, tan elegante, tan caco no senso ferrolán do adxectivo. Fernando marchara a Madrid, vivir unha bohemia de glamures e altibaixos. Lá foi e que máis dá como sería aquilo. Para Fernando un prego laico. Despois vén Johnny Solera, ou sexa, Juan Manuel Marí Solera, máis tarde o Príncipe Galín. Galín ou Galo sempre apuntou maneiras e mesmo aquel ambiente, menos represor que o de certos colexios ou academias privadas, de Rapariz mellor que falen quen sufriron aquilo, ferrolás, non podía consentir o xeito transgresor do piloto Galín de Ferrol Vello, A quen o levou a doenza treidora o verán de 2015, novo aínda (como seu irmán Licho, morto tamén de morte madrugadora). Galín tivo de liscar do instituto, convidado, xa se entende, camiño de Francia. Onde estivo en primeira liña no maio do 68, o único ferrolán, que eu saiba, porque os irmáns Peñamaría, cedeireses, se ben por alí andaban igualmente, tiñan un papel de oíntes. E cantantes. Da canción, nova do trinque, de Carlos Puebla, “Comandante Che Guevara”, por exemplo. Logo José Luis, Lubio, iría de guitarrista de Alfredo Zitarrosa, outro fito.
Mais eu falaba de xente que xa non está con nós, e os Peñamaría, si, claro. E Lubio viñera facer Preu ao “insti”, e compartirá habitación en El Modelo Cubano, con Franklin, aquel porteiro venezolano que defenderá o arco do Racing. Porque, claro, os alunnos de fora de portas algo tiñan que facer pola vida. Os de Xuvia, Valdoviño, Mugardos, comían en Ferrol, en casas de parentes ou de comidas, pois que non tiñan tempo para facer dúas viaxes aos días.
Os de Mugardos (e aquí debo nomear a Xoán Rubia, porque nos alcendera nun Festival de Nadal cantando a versión española de “Tombe la neige”, de Salvatore Adamo) tiñan certa bula para chegar tarde, maiormente se o tempo viña malo. E non só nos meus tempos senón nos do meu pai, quen fora alumno tamén do Instituto, cando estaba no que fora cárcere e logo sería goberno militar e hoxe fundación bancaria.
Moito ría meu pai lembrando a chegada tardía dun grupiño de rapaces e rapazas, que irrompían na clase. “¡Don Fulano, somos los de Mugardos!” E Don Fulano deixaba entrar aos de Mugardos cun sorriso comprensivo.
Eu tiven un compañeiro mugardés, en primeiro: chamáboslle nun alarde de orixinalidade Pedro “Pulpeiro”, e unha vez aparecerá cun bolígrafo que invertido deixaba ver unha señoriña en pirinxolas. Pois ben, Pedro unha vez fixera unha chea de xestos e cocos, conseguindo non saír dar a lección de xeografía (señorita Usero á carrego da disciplina), porque –dicía– a lancha na que viña batera cun afogado. E Pedro “Pulpeiro”, tan histriónico o día do afogado, talmente semellaba Narciso Ibáñez Menta, quen anos despois habería arrepiarnos con aquelas Historias para no dormir.
Pero eu daquela xa estaba en 6º ou Preu, e aquí compartirá aulas cun rapaz elegantísimo, que viña de Serantes. Joaquín Beceiro, fillo de don Baldomero, médico con rúa pola parte d’Os Pazos. Lembrarei sempre a Joaquín con elegancia innata, chaqueta blazier, pantalón gris de franela inglesa, licenciado en medicina máis adiante. Joaquín tampouco está con nós (pero eu son moi amigo da súa irmá Isabel, dona do meu fraternal Luis Torres Foira).
E agora que me decato, ao facer esta crónica, terceira e última do instituto (no que estiven este verán, no vestíbulo, digo, só para ver que se trata dun edificio contundente, como se facían as cousas en tempos autoritario), vexo que me saeu un chisco elexíaco, quevediano que me estou volvendo, “y no hallé cosa en qué poner los ojos/ que no fuese recuerdo de la muerte”, por exemplo. Cando o certo é que sigo a ter unha lembranza vivísima deste fito fundamental na miña vida, que me fixo e forxou cando eu eestaba aprendendo a vivir.
E chegado este punto quero agradecer a meu pai que impuxera o seu criterio de me enviar ao instituto, contra da idea “mercedaria” dalgún parente “metido a peza”. Supoño (estou convencido) de que Antonio Araguas Neira, alumno que fora (xa se dixo) el tamén de instituto, sabía das virtudes do ensino público ben levado. E aquel instituto, quero reitéralo, estaba en boas mans. E eu son de natural agradecido. Por iso celebro aquel Instituto que deixei hai case cincuenta anos (maio-xuño de 1967). El igual sería cousa de facer algo ao respecto, non sei, a miña luva ao dispor de quen a queira coller.

Saudades do Instituto (e 3)

Te puede interesar